Nieuws

In memoriam Norbert Vos-Obstfeld

17.05.2023

Met intense droefheid melden we het overlijden van Norbert Vos-Obstfeld op 13 mei.

Norbert werd geboren op 19 juli 1941 in Pau (Frankrijk). Zijn ouders, Albert Obstfeld en Lea Zwaaf, waren bij de Duitse inval in mei 1940 vanuit Antwerpen naar het zuiden gevlucht. Omwille van de bezorgdheid om de veiligheid van Lea’s ouders, Marcus en Sara Zwaaf-Vos, keerde het gezin toch terug naar België in april 1942. Lea’s ouders werden echter bij de razzia in de nacht van 28 op 29 augustus 1942 in hun huis in de Marsstraat in Antwerpen opgepakt. Lea, die er die dag aanwezig was, slaagde erin te ontsnappen en haar zus Emilie en nichtje Jacqueline te bevrijden. Marcus en Sara Zwaaf-Vos werden gedeporteerd met transport VII naar Auschwitz-Birkenau op 1 september 1942 en werden daar vermoord. Het noodlot sloeg opnieuw toe op 3 september 1942 toen Norbert’s vader Albert op de trein gearresteerd werd en overgebracht werd naar de gevangenis van Sint-Gilles. Hij werd een maand later in de Dossinkazerne ingeschreven en gedeporteerd met transport XIII naar Auschwitz-Birkenau op 10 oktober 1942. Ook hij overleefde de deportatie niet. De laatste sporen van Albert aan zijn gezin zijn de brieven die hij schreef vanuit de Dossinkazerne.

Lea vluchtte vervolgens met haar zoontje, Norbert, zus Emilie en nichtje Jacqueline naar West-Vlaanderen, waar ze uiteindelijk terecht konden bij de Raymond en Julia Verhage-Leenknecht en hun dochtertje Mona. Dankzij de familie Verhage overleefden Lea, Norbert, Emilie en Jacqueline alle vier de oorlog. Beide gezinnen bleven elkaar ook na de bevrijding als familie beschouwen. Norbert sprak vol liefde over zijn oorlogsvader Raymond en oorlogsmoeder Julia. De band die Norbert en Mona kregen was met geen woorden te beschrijven. Mona kreeg er uit het niets een “broertje” bij en schonk hem meteen haar grote teddybeer om het kleine peutertje te troosten. Zij werd zijn beschermer. Hun beer werd het symbool van hun band en onvoorwaardelijke liefde voor elkaar. Ze werden tijdens de oorlog in onwaarschijnlijke en heel gevaarlijke omstandigheden als broer en zus voor elkaar en zijn dat altijd gebleven.

Na de oorlog keerden Lea en Norbert terug naar Antwerpen waar ze beide tevergeefs hoopten op de terugkeer van Albert. Norbert schreef er later een bijzonder ontroerend gedicht over. Albert zou niet terugkomen, de hoop was tevergeefs. De kleine jongen zou nooit een actieve herinnering aan zijn vader hebben, maar alles doen om zijn gedachtenis levendig te houden. Zo schonk Norbert in 2022 nog de trouwkostuums van zijn vader aan Kazerne Dossin. In 1951 trouwde Lea Zwaaf met haar neef en kampoverlevende Emiel Vos, wiens vrouw en drie zoontjes vermoord waren in Auschwitz-Birkenau. Emiel adopteerde Norbert en Norbert droeg trots de naam van zijn beide vaders, Vos-Obstfeld. Zijn oorlogszus, zus voor het leven en voor alle seizoenen, Mona en hij bleven heel hun leven innig met elkaar verbonden. De naoorlogse scheiding had hen beiden bijzonder veel verdriet gedaan, maar de band overwon alles. Samen schonken ze “hun teddybeer” aan het museum waar hij op de tweede verdieping hun verhaal vertelt.

Norbert Vos-Obstfeld was een bijzonder innemende persoonlijkheid. Trots en bescheiden tegelijkertijd, bijzonder gevoelig en enorm begaan met het levendig houden van de herinnering aan de Holocaust en de zovele geliefden die hij hierbij verloren heeft. Hij zette zich actief in binnen het Joods Museum van Deportatie en Verzet en bij Kazerne Dossin en voor de vriendenwerking van het museum, en was daarnaast ook erg geëngageerd in het Joodse leven in Antwerpen. Ondanks het persoonlijke verdriet en trauma, getuigde Norbert moedig over zijn oorlogsverleden als ondergedoken kind en over het lot van zijn familie. Velen herinneren zich waarschijnlijk Norbert’s getuigenis in de reeks “Kinderen van de Holocaust”. Anderen waren er bij toen Mona en Norbert op 19 maart 2017 in Kazerne Dossin een ochtendvertelling gaven, geflankeerd door de teddybeer als derde “gastspreker”. Op 8 mei 2019 getuigden Mona en Norbert samen in de Belgische senaat voor de herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog.

Naast de teddybeer bewaart Kazerne Dossin meerdere familiestukken van de familie Vos-Obstfeld (de handtas van Norbert’s gedeporteerde oma Sara Zwaaf-Vos, familiealbums, documenten, …) en een schenking van Mona Verhage: de doos met knopen waar Norbert tijdens de oorlog mee speelde. Dit object is momenteel te zien in de laatste ruimte van het memoriaal, waar tevens de getuigenis van Norberts adoptievader Emiel Vos te bekijken is.

Kazerne Dossin biedt haar oprechte deelneming aan aan Norbert’s “zus” Mona Landuyt-Verhage en familie, aan Maurice Gielen en aan al wie Norbert in hun hart dragen.